Để hiểu hơn về bệnh Chikungunya chúng tôi đã cuộc trao đổi với bác sĩ Nguyễn Thu Hường - Trưởng khoa Bệnh nghề nghiệp & Cơ xương khớp, Trưởng đơn nguyên Truyền nhiễm, Bệnh viện Thanh Nhàn (Hà Nội) về vấn đề này.
Bác sĩ Nguyễn Thu Hường khám cho người bệnh tại Bệnh viện Thanh Nhàn.
PV: Thưa bác sĩ mặc dù đến thời điểm hiện tại, Việt Nam chưa ghi nhận ca mắc Chikungunya, tuy nhiên trước bối cảnh dịch bệnh ở một số nước bùng phát, Bệnh viện Thanh Nhàn đã có các kế hoạch ứng phó như thế nào thời gian qua?
Bác sĩ Nguyễn Thu Hường : Từ một căn bệnh lưu hành cục bộ, virus đã lây lan nhanh chóng đến hơn 110 quốc gia và vùng lãnh thổ trên khắp các châu lục, bao gồm cả châu Âu. Trước tình hình này, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra nhiều cảnh báo và lời kêu gọi hành động khẩn cấp để ngăn chặn sự lây lan, nhấn mạnh, hàng tỷ người có nguy cơ mắc bệnh.
Theo các báo cáo gần đây (tháng 8/2025), Bộ Y tế Việt Nam và các cơ quan y tế địa phương khẳng định chưa ghi nhận ca bệnh lây truyền trong cộng đồng. Tuy nhiên, nguy cơ virus xâm nhập và gây dịch được đánh giá là rất cao.
Trước tình hình đó, Bệnh viện Thanh Nhàn đã tăng cường giám sát tại các cơ sở y tế đối với người dân trở về từ vùng dịch; tập huấn năng lực chẩn đoán và điều trị bệnh Chikungunya cho cán bộ nhân viên y tế. Cùng đó, bệnh viện chuẩn bị thuốc, vật tư và khu vực truyền nhiễm để tiếp nhận bệnh nhân điều trị nội trú.
PV: Công tác chẩn đoán, xét nghiệm và điều trị bệnh Chikungunya có gì khác so với sốt xuất huyết thưa bác sĩ?
Bác sĩ Nguyễn Thu Hường: Triệu chứng của bệnh Chikungunya khá giống sốt xuất huyết và một số bệnh do virus khác, dễ khiến người bệnh chủ quan hoặc nhầm lẫn. Đặc trưng nhất là sốt cao đột ngột (thường trên 39°C) kèm theo đau khớp dữ dội, đau cơ, đau đầu, buồn nôn, phát ban, đôi khi sưng quanh khớp. Cơn đau khớp có thể kéo dài nhiều tuần, thậm chí hàng tháng, làm bệnh nhân khó di chuyển, phải khom lưng khi đi lại. Chẩn đoán bệnh cần thực hiện tại cơ sở y tế, với các xét nghiệm đặc hiệu như ELISA để phát hiện kháng thể hoặc kháng nguyên virus, hoặc PCR để tìm vật liệu di truyền của virus.
Có thể thấy, tác nhân gây bệnh Chikungunya là do virus Chikungunya (CHIKV) (họ Togaviridae); vector chính Aedes aegypti, Aedes albopictus; thời gian ủ bệnh 3–7 ngày (dao động 1–12); khởi phát sốt đột ngột, sốt cao (>39°C); đau khớp rất dữ dội, gây tàn phế, đa khớp, đối xứng, chủ yếu khớp nhỏ; đau cơ thường gặp, dữ dội; thường gặp đau đầu; phát ban dạng dát sẩn, thường xuất hiện sau sốt; thỉnh thoảng viêm kết mạc; biểu hiện xuất huyết hiếm gặp; giảm bạch cầu lympho, tiểu cầu bình thường hoặc giảm nhẹ, không cô đặc máu. Biến chứng nặng, đặc trưng của bệnh Chikungunya là viêm khớp mạn tính kéo dài nhiều tháng/năm. Tỷ lệ tử vong (thể nặng) rất thấp dưới 0,1%.
Còn sốt xuất huyết, tác nhân gây bệnh là do virus Dengue (DENV 1-4), họ Flaviviridae. Vector chính Aedes aegypti, Aedes albopictus; thời gian ủ bệnh 3–14 ngày (thường 4–7); khởi phát đột ngột, sốt cao (40°C), có thể 2 pha; đau khớp thường nhẹ đến trung bình, hoặc không có; đau cơ rất dữ dội ("sốt gãy xương"), đau lưng; đau đầu dữ dội, đặc trưng là đau sau hốc mắt.
Phát ban dạng dát sẩn, có thể có các đốm xuất huyết; viêm kết mạc hiếm gặp. Biểu hiện xuất huyết phổ biến, từ chấm xuất huyết đến chảy máu nặng. Kết quả xét nghiệm máu của bệnh sốt xuất huyết cho thấy giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu rõ rệt, cô đặc máu trong thể nặng. Biến chứng nặng, đặc trưng gây sốc, suy đa tạng, xuất huyết nặng. Đặc biệt, tỷ lệ tử vong (thể nặng) của bệnh sốt xuất huyết cao nếu không điều trị kịp thời (dưới 1% nếu được quản lý tốt).
PV: Bác sĩ có thể đánh giá nguy cơ dịch Chikungunya xâm nhập vào Việt Nam trong thời gian tới? Đặc biệt trong dịp lễ Quốc khánh 2/9 sắp tới, Hà Nội sẽ tổ chức diễu binh, diễu hành quy mô lớn, thu hút hàng chục nghìn du khách đến Thủ đô, bác sĩ có khuyến cáo gì với người dân nhằm phòng tránh nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm?
Bác sĩ Nguyễn Thu Hường: Có thể thấy, thời gian tới, nguy cơ dịch Chikungunya, virus xâm nhập và gây dịch được đánh giá là rất cao. Vì Trung Quốc là nước láng giềng của Việt Nam hiện số mắc đang gia tăng. Sắp tới, Hà Nội tổ chức sự kiện 80 năm Ngày Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam (2/9/1945- 2/9/2025) với quy mô lớn, thu hút một số lượng rất lớn khách du lịch quốc tế, trong đó có những người đang sống tại vùng dịch tễ lưu hành bệnh này. Các vector chính truyền virus Chikungunya là muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus. Đây cũng chính là những loài muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue và Zika, tạo ra một thách thức phức tạp cho y tế công cộng ở các vùng đồng lưu hành.
Cả hai loài muỗi đều chủ yếu đốt người vào ban ngày, với đỉnh điểm hoạt động vào sáng sớm và chiều muộn. Đây cũng chính là thời gian hoạt động chủ yếu của mọi người tham gia dự lễ, nguy cơ bùng phát dịch rất cao, kể cả bệnh lý lây qua đường hô hấp.
Bệnh viện Thanh Nhàn khuyến cáo, các đơn vị tuyên truyền các biện pháp phòng, chống dịch bệnh, nâng cao ý thức người dân khi tham gia đại lễ cần đeo khẩu trang, mặc quần áo dài, thoa kem chống muỗi đốt. Nhân viên y tế tăng cường năng lực chẩn đoán và điều trị; chuẩn bị đầy đủ thuốc, vật tư và cơ sở vật chất để tiếp nhận bệnh nhân điều trị nội trú. Các đơn vị, cơ sở y tế, người dân báo cáo Sở Y tế khi có phát hiện ca bệnh đầu tiên, cùng các cơ quan chuyên môn phân tích, dự báo dịch, nguy cơ bùng phát và có biện pháp ứng phó phù hợp.